‘’Ο εξαίρετος κύριος Βαλεντίνος Δραγάτσης ‘’ Του Χρήστου Προμοίρα

01/04/201801/04/2018 Lavriaki

Μεγαλοβδόμαδο… ζύγωσε η Ανάσταση… Πάσχα Κυρίου …Πάσχα Ελλήνων … Πάσχα στο παλιό Λαύριο.

Σήμερα θα αποπειραθούμε μια κατάδυση στο χτες, θα περπατήσουμε σε χωματένιους δρόμους, παλιές πλατείες , παλιές ταβέρνες και καφενεία και αυλές ασβεστωμένες, στολισμένες με γεράνια και κρίνους . Θα συναντήσουμε άλλους ανθρώπους, πρόσωπα του περασμένου αιώνα που δεν το ‘φερε ο χρόνος να γνωριστούμε. Παρ’ όλα αυτά μεγαλώσαμε –όπως εκείνοι – στους ίδιους δρόμους , περπατήσαμε πάνω απ’ το περπάτημά τους , προσκυνήσαμε στις ίδιες εκκλησίες, χορέψαμε πάνω στον ίδιους αρχέγονους νταλγκάδες. . Συνταξιδιώτης αλλά και ξεναγός μας ο εξαίρετος κύριος Βαλεντίνος Δραγάτσης –κομμωτής το επάγγελμα- αείμνηστος συμπολίτης μας με καταγωγή από την Πάρο. Ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος για δυο θητείες του Επιμορφωτικού & Εκδρομικού Ομίλου Λαυρίου

Δικό του είναι το πανέμορφο κείμενο που ακολουθεί- γραμμένο το 1964- στο περιοδικό ‘’Δρυόπη’’ του Ε.Ε.Ο.Λ. (τεύχος 15) και περιέχει άφθονα λαογραφικά στοιχεία της εποχής που περιγράφει..

Πριν αρχίσουμε την ανάγνωση ας φανταστούμε την πόλη μας , περίπου έναν αιώνα πριν και το δρόμο που τώρα κατοικούμε όπως ήταν τότε:: ‘’Μικρός, ασήμαντος, λυπημένος, τυραννικός μα κι απέραντα ευγενικός. Με πολύ χώμα, πολλά παιδιά πολλές μητέρες μα και πολύ σιωπή Κι όλα σκεπασμένα από έναν τρυφερό μα κι αβάστακτο ουρανό Εδώ σ’ αυτόν τον δρόμο γεννιόνται και πεθαίνουν τα όνειρα τόσων παιδιών ίσαμε την στιγμή που η αναπνοή τους θα ενωθεί με τ’ ανοιξιάτικο αεράκι του Επιταφίου και θα χαθεί…’’ Καλή ανάγνωση συμπατριώτες μου!!!

Βαλεντίνος Δραγάτσης(αρχείο Ε.Ε.Ο.Λ.)- Κουρείον Λουξ Βαλεντίνου Δραγάτση (Σημ. Η πινακίδα γράφει το όνομα του Ευαγγέλου Μ. Δραγάτση, αδελφού του Βαλεντίνου, εμπόρου, προφανώς διότι τότε ο Βαλεντίνος θα είχε πάρει σύνταξη)(από το διαδίκτυο: Η Λαυρεωτική στα παλιά χρόνια)

Περιοδικό ‘’ΔΡΥΟΠΗ’’ τ.15. Έκδοση Επιμορφωτικός & Εκδρομικός Όμιλος Λαυρίου.

ΛΑΜΠΡΗ ΣΤΑ ΠΑΛΙΑ ΛΑΥΡΕΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ

Του Βαλεντίνου Δραγάτση

Πάσχα ή Λαμπρή; Λαμπρή εμείς θα την θέλαμε γιατί και το τροπάρι λέει: ‘’Και λαμπρηνθώμεν λαοί’’.

Κι η φύση , κι αυτή είναι Λαμπροστολισμένη, για να υποδεχτεί την Ανάσταση του Κυρίου, φορώντας τη λουλουδένια της φορεσιά και λουσμένη απ’ τον ανοιξιάτικο ήλιο γιατί είναι η κατ’ εξοχήν γιορτή της Χριστιανοσύνης που γιορτάζεται αμέσως μετά την πρώτη Εαρινή πανσέληνο.

Οι νοικοκυρές βρίσκονται όλο το Μεγαλοβδόμαδο σε πυρετική κίνηση. Απ’ την Μεγάλη Δευτέρα ως το Μεγάλο Σάββατο . Ξεθεωμένες απ’ τις δουλειές , ποιας θα είναι πιο παστρικό το σπιτικό, ασβεστώνουν τις αυλές και τις γλάστρες με τα λουλούδια, τρίβουν τα πατώματα με τη βούρτσα και φρεσκάρουν τα πορτοπαράθυρα με λαδομπογιά για να υποδεχθούν τους επισκέπτες της Λαμπρής.

Επιτάφιος Αγίας Παρασκευής 1947 – Αρχείο Νίκου Τσώνου (από το διαδίκτυο: Η Λαυρεωτική στα παλιά χρόνια)

Αρχείο Χρήστου Μαργαρίτη – Κατάστημα Κυρ.Κούκουρα. Απο αριστερά Ευάγ.Κακαβογιάννης, Κων/νος Φρίγκης, Κυρ.Κούκουρας και ο μικρός Μιχάλης Κούκουρας.(από το διαδίκτυο: Η Λαυρεωτική στα παλιά χρόνια)

Γιατί τα παλιά χρόνια οι ομαδικές επισκέψεις στα φιλικά σπίτια ήσαν απαραίτητες την Άγια αυτή μέρα.

Μεγάλο Σάββατο ώρες μας μένουν ως τα μεσάνυχτα που θα μας φέρουν από τη θλίψη , την κατήφεια και την θανή , στην Ανάσταση του Βασιλιά των βασιλέων με το χαρμόσυνο ‘’Χριστός Ανέστη’’.

Δέκα και μισή το βράδυ οι καμπάνες αρχίζουν με γρήγορο και χαρούμενο ρυθμό να καλούν τον κόσμο στην Εκκλησία σ’ αντίθεση με όλη τη βδομάδα που χτυπούσαν πένθιμα και λυπητερά.

Άντρες, γυναίκες, μεγάλοι , μικροί έπαιρναν το δρόμο για την Εκκλησιά της ενορίας τους κρατώντας το απαραίτητο κερί για το Άγιο Φως.

Τα παπαδάκια της Αγίας Παρασκευής – (Αρχείο Γιάννη Βορκινάκη).Βορκινάκης Ιωαν., Βογιατζής Γεωργ., Καλογερίνης, Κων/νος, Μεθενίτης Κων/νος. Στο κέντο και πίσω Παπαθανασίου Αθ..Δεξιά Γλαντζής Ιωαν., Αλεξάκης Ελευθ., Δράκος Χρ. και Κοντζιάς Αθαν. (από το διαδίκτυο: Η Λαυρεωτική στα παλιά χρόνια)

Αρχείο Αριστείδη Γ. Κανατούρη: Λιτανεία Επιταφίου Αγίας Παρασκευής 14-5-1958.Λαύριο – Κεντρική Πλατεία (μπροστά από το τότε περίπτερο Δαλέζιου)

Αρχείο Αριστείδη Γ. Κανατούρη: Ανάστασις στην Αγία Παρασκευή 5-5-1956. Ο Αρχιμανδρίτης Αντώνιος Σιδερής, οι ψάλτες Ναπολέων Παπαγεωργίου και Κων/νος Δημητρίου και τα παπαδάκια,

Κι εγώ παίρνω το δρόμο για την Εκκλησιά της ενορίας μου , την Αγία Παρασκευή. Οι ψαλτάδες της ο δεξιός καλλίφωνος Θεοδόσης Μοσχογιάννης με τον αριστερό Παναγή Ραφιά επαναλαμβάνουν το τροπάρι ‘’Κύματι θαλάσσης’’ μέχρι που να βγει ο παππάς με το Άγιο Φως. Δώδεκα παρά είκοσι , τα φώτα των πολυελαίων , σβήνουν και σ’ ένα μισοσκόταδο, φασαρία και αντάρα, ο κόσμος πλησιάζει την Ωραία Πύλη , που κάνει την εμφάνισή του ο επιβλητικός πρεσβύτης ιερεύς ‘’ ο παπά Γιάννης’’ ο Κοντός(2) κρατώντας το Άγιο Φώς.

Συναγωνισμός ποιος θα ανάψει πρώτος το κερί του.

Σε συνέχεια ο παπά Γιάννης κρατώντας το Ιερό Ευαγγέλιο κι έχοντας δεξιά κι αριστερά τους ψαλτάδες , που τους ακολουθούν τα παπαδοπαίδια με τα εξαπτέρυγα , παίρνουν θέσεις στην εξέδρα που έχουν στήσει στην πλατεία της Εκκλησιάς.

Μ’ ανυπομονησία ο κόσμος κοιτάζει την ώρα. Δώδεκα παρά πέντε… Παρά ένα λεπτό… Ακριβώς.

Ο παπά Γιάννης ψέλνει το ‘’Χριστός Ανέστη’’ , οι καμπάνες χτυπάνε δαιμονιωδώς όλες μαζί. Από την Γαλλική Σκάλα, το κανονάκι του καπετάν Αντώνη, του Κρούσουκη του Πιλότου αρχίζουν να ρίχνουν. Από το ύψωμα προς τα Αισωπίδια οι ψαράδες με τους δυναμίτες ρίχνουν πυρά ομαδόν στην πλατεία της Εκκλησιάς. Οι ρουκέτες , τα φώσφορα, τα βαρελότα χαλάνε τον κόσμο. Το τι γινότανε σ’ αυτή την κοσμοχαλασιά δεν περιγράφεται, έπρεπε να ’χεις πολύ γερά νεύρα για να αντέχεις.

Το ίδιο γινότανε και στις άλλες Εκκλησίες στην Ευαγγελίστρια οι Σαντορινιοί χαλάγανε το σύμπαν με τις τορπίλες. Το ίδια και στον Άγιο Αντρέα.

Εννοείται ότι και τα θύματα ήταν απαραίτητα και πολλές φορές αρκετά σοβαρά και τη βραδιά αυτή αλλά και την άλλη στη Δεύτερη Ανάσταση.

Οι πιστοί αφού προσκυνούσαν την εικόνα της Αναστάσεως , κρατώντας αναμμένα κεριά ξεχύνονταν σαν πύρινοι ποταμοί στους μισοσκότεινους δρόμους. Βιάζονται να βρεθούν όσο πιο γρήγορα στα σπίτια τους, για να σταυρώσουν με το αναμμένο κερί την εξώπορτα και να στρωθούν στο τραπέζι που χει σερβίρει η νοικοκυρά την πατροπαράδοτη μαγειρίτσα.

Στο άσπρο τραπεζομάντηλο έχουν τη θέση τους και φαντάζουν η λαμπροκουλούρα και τα κόκκινα αυγά και παίρνοντας ο καθένας από ένα τσουγκρίζουνε και εύχονται ‘’Χριστός Ανέστη’’

Την επαύριον ξύπνημα πρωί -πρωί για να ετοιμάσουν τις σούβλες και το άναμμα της φωτιάς , για να ψήσουν το αρνί και το κοκορέτσι στις αυλές με πρώτο τον ιερέα παπά Γιάννη. Τρία αρνιά έψηνε στην αυλή του και είχε και δυο βαρέλες κρασί Κερατιώτικο γιατί ο παπάς ήταν μεγάλος νοικοκύρης και συγχρονισμένος άνθρωπος για τα παλιά χρόνια και γινόταν γλέντι τρικούβερτο στο σπιτικό του.

Προς το απομεσήμερο οι κοπέλες με τους φιόγκους στα μαλλιά πιάνανε τις γωνιές στα σοκάκια που πέρναγαν οι λιμοκοντόροι με το φαρδύ τσάρλεστον παντελόνι και το φαραώ μαντηλάκι στο τσεπάκι του σακακιού , με το σκληρό ψαθάκι στο κεφάλι και σκάγαν βαρελότα κάνοντας το κομμάτι τους στις κοπέλες.

Το απόγευμα γλεντούσαν οι μάγκες στις μπακαλοταβέρνες της γειτονιάς , στο Νυχτοχώρι στου Γουλιέλμου και στου Μιχαλάκη του Φωτεινού στου Παρασκευά και στη Νεάπολη στου Σκαπέρδου και στου Στεργίου και πάνω στο κέφι που’ χουν φτάσει οι μάγκες να και ο ντερβίσης ο Γιώργος ο Μάνεσης με το ντζογέ παντελόνι, το κοντό σακκάκι , το κόκκινο ζουνάρι , το μυτερό κοφτό στιβάλι και το κεραμίδι της τραγιάσκας τσακισμένο , με τη λατέρνα του στολισμένη με τα χάρτινα λουλούδια και τα κομπολόγια και ενώ ο βοηθός του γύριζε το χερούλι της λατέρνας κι άλλαζε σκοπούς , χασάπικο , σέρβικο, καλαματιανό , οι μάγκες σήκωναν τα τραπέζια με τα δόντια χορεύοντας κι ο Μάνεσης πετούσε το ντέφι με δύναμη ψηλά και ύστερα το ‘πιανε με το δάκτυλο στον αέρα και το στριφογύριζε με δύναμη και ξανά πάλι το πετούσε. Η αλήθεια είναι ότι χρειαζόταν μεγάλη εξάσκηση και μαστοριά κι ο Μάνεσης ήταν ότι έπρεπε.

Παλιές ταβέρνες

Τα παλιά Λαμπριάτικα χρόνια πέρασαν, όλα αυτά τα έθιμα έχουν μείνει στιε νεανικές μας καρδιές χαραγμένα και τα νοσταλγούμε πότε –πότε. Τώρα οι καιροί άλλαξαν, ολυτε μεγάλοι σαματάδες τη βραδιά της Ανάστασης, ούτε αρνιά στις σούβλες την Κυριακή της Λαμπρής. Ο κόσμος ξεχύνεται στο ύπαιθρο να έρθει σ’ επαφή με τον ήλιο και τον καθαρό αέρα, να γνωρίσει νέους τόπους , άλλα έθιμα και ο γράφων ακόμη φεύγει για τριήμερη εκδρομή στη Θεσσαλία και Δυτική Μακεδονία με την χαρούμενη συντροφιά των μελών του αγαπημένου μας Ομίλου.

(2)Παπα-Γιάννης Κοντός, διετέλεσε εφημέριος της Αγίας Παρασκευής στο διάστημα 1900-1920 (Πηγή: Αρχείο του Ναού)

Επιστροφή στο παρόν.Μεγάλη Τρίτη 2017 στον Άγιο Ανδρέα Λαυρίου. Η Μικτή Χορωδία του Επιμορφωτικού & Εκδρομικού Ομίλου Λαυρίου ψάλλουσα το Τροπάριο της Κασσιανής (αρχείο Ε.Ε.Ο.Λ.)Ιερεύς :Αρχιμανδρίτης Κωνσταντίνος Συρίγος- Διεύθυνση Χορωδίας: Δημήτρης Παπαδημητρίου

Κλείνουμε με εγκώμια , ύμνους και τραγούδια –προτάσεις με αφορμή τις ημέρες που διανύουμε τα οποία σας αφιερώνουμε με πολλή αγάπη.

‘’Η ζωή εν τάφω’’ με τη Γλυκερία σε ενορχήστρωση Στέλιου Φωτιάδη

‘’Ω γλυκύ μου έαρ’’ με την Ειρήνη Παπά σε ενορχήστρωση Βαγγέλη Παπαθανασίου

‘’Εξέδυσάν με τα ιμάτιά μου’’ με τον Γιώργο Νταλάρα

‘’Γαρύφαλλα γκρενά’’ Σταύρου Ξαρχάκου- Κώστα Κινδύνη με τον Γιάννη Πάριο

‘’Μεγάλη Παρασκευή’’ Σταύρου Ξαρχάκου-Νίκου Γκάτσου με την Βίκυ Μοσχολιού

‘’Οι πόνοι της Παναγίας’’ Λουκά Θάνου-Κώστα Βάρναλη με τον Νίκο Ξυλούρη

Καλή ακρόαση!!!

Κλείνοντας την σημερινή μας επικοινωνία να ευχαριστήσω τον Αριστείδη Κανατούρη , Χρήστο Μαργαρίτη, Νίκο Τσώνο, Γιάννη Βορκινάκη την σελίδα του διαδικτύου Η Λαυρεωτική στα παλιά χρόνια, τον Ε.Ε.Ο.Λ. και βέβαια τον εξαίρετο κύριο Βαλεντίνο Δραγάτση για το κείμενο και τον Μάνο Χατζιδάκι που μ’ αφήνει χρόνια τώρα να περνοδιαβαίνω στην Οδό Ονείρων του !!!

Όπως πάντα ιδιαίτερες ευχαριστίες στο LAVRIAKI.gr για τη φιλοξενία.

Χρόνια πολλά στους Λάζαρους , Βάϊους & Βάγιες , Αναστασίες & Αναστάσιους, Λαμπρινές & Λάμπρους και γενικά σε όλους:

Καλή Ανάσταση με υγεία , δυνάμεις και αντοχές!!!