Αρχαίο Θέατρο Θορικού – Ένα σύγχρονο πολιτιστικό έγκλημα!
Θυμάμαι τον εαυτό μου παιδί… πριν από αρκετά χρόνια, να παρακολουθώ εκστασιασμένος τις συζητήσεις των θείων μου από τις εμπειρίες τους στις μεταλλευτικές στοές του Λαυρίου.
Δεκαετίες ολόκληρες δούλεψαν κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες στις γαλαρίες, συλλέγοντας πολύτιμα πετρώματα για λογαριασμό της Γαλλικής εταιρείας.
Από τότε (δεκαετίες 70-80) είχαν αρχίσει να συζητάνε για την «αναστήλωση» του αρχαίου θεάτρου στο θορικό (που παλαιότερα το ονόμαζαν και θερικό λόγω της επιδημίας που είχε πλήξει τους μικρασιάτες πρόσφυγες στις κατασκηνώσεις που είχαν στηθεί στον ίδιο χώρο), ενός θεάτρου με τεράστια αρχαιολογική αξία, το οποίο βρίσκεται λίγο πριν την είσοδο της πόλης του Λαυρίου.
Πρόκειται για το αρχαιότερο θέατρο στην Ευρώπη, σίγουρα ένα από τα αρχαιότερα στον κόσμο, κατασκευάστηκε τον 6 αιώνα π.χ. και η ιδιαιτερότητα του βρίσκεται στο ιδιόμορφο ελλειψοειδές σχήμα του σε αντίθεση με την ημικυκλική κατασκευή των νεότερων σε χρονολογία θεάτρων.
Ήταν το επίκεντρο του αρχαίου Δήμου του Θορικού, που ανήκε στην πόλη-κράτος των Αθηνών και χρησιμοποιείτο όχι μόνο για παραστάσεις αλλά και για τις συνεδριάσεις των πολιτών του Δήμου. Η χωρητικότητα του ανέρχεται στους 4.000 θεατές. Στον χώρο του θεάτρου υπήρχε μικρός ναός του θεού ΔΙΟΝΥΣΟΥ και δωμάτια για την διαμονή των ηθοποιών. Στην ανατολική πλευρά υπάρχει μία μεγάλη αίθουσα με κερκίδες διπλού επιπέδου λαξευμένες στο βράχο, που ήταν πιθανώς τόπος συγκέντρωσης και προετοιμασίας των θεμάτων που επρόκειτο να συζητηθούν στις συνελεύσεις του Δήμου. Δίπλα στο δυτικό διάζωμα του θεάτρου (το οποίο όπως βλέπετε στην παραπάνω φωτογραφία είναι σε κακά χάλια) υπάρχουν ευρήματα από ένα σπίτι με πεντάκλινο δωμάτιο, πιθανότατα δωμάτιο συμποσίων, και εξωτερική αυλή.
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός, ότι ακριβώς νότια της σκηνής του θεάτρου και σε παράλληλη εποχή με την λειτουργία του, υπήρχε νεκροταφείο που χρησιμοποιήθηκε από τον 6ο αι. π.Χ. έως τα μέσα του 4ου αι. π.Χ. Βόρεια του θεάτρου υπάρχει ο λόφος Βελατούρι που στην κορυφή του φιλοξενεί θολωτούς τάφους της μυκηναικής περιόδου (1.600-1.100 π.χ.). Μέχρι στιγμής έχουν ανακαλυφθεί πέντε (ο ένας μεγαλύτερος από τον άλλον) με πλήθος από κτερίσματα στο εσωτερικό τους, ενώ όλη η γύρω περιοχή είναι γεμάτη από αρχαιολογικά ευρήματα που μαρτυρούν τον έντονο εποικισμό ενός μεγάλου λατρευτικού κέντρου της ευρύτερης περιοχής στην εποχή εκείνη.
Τα ευρήματα όμως δεν σταματούν εδώ. Δίπλα ακριβώς από το αρχαίο θέατρο, στέκει ίσως ένα από τα αρχαιότερα «πλυντήρια» μεταλλεύματος του 6ου αιώνα π.χ. Τα «πλυντήρια» είναι ειδικές κατασκευές των αρχαίων μεταλλευτών, στις οποίες μεταφέρονταν τα μεταλλεύματα μετά την εξόρυξη, το θρυμματισμό και το κοσκίνισμά τους, για τον εμπλουτισμό τους, δηλαδή για να καθαριστούν ακόμη καλύτερα. Το μετάλλευμα έβγαινε από μια παρακείμενη σπηλιά, ακριβώς δίπλα από το πλυντήριο, στην οποία υπήρχε μεγάλη ποσότητα από ασήμι και μόλυβδο.
Να σημειωθεί ότι από το συγκεκριμένο ασήμι, κατασκευάστηκαν τα πρώτα αττικά τετράδραχμα, το Αθηναικό νόμισμα που κυριάρχησε για σχεδόν 5 αιώνες και είχε στην μία όψη την Αθηνά και στην άλλη την γλαύκα (κουκουβάγια). Ο χώρος αυτός αποτέλεσε την κύρια πηγή χρηματοδότησης των σχεδίων της Αθήνας κατά τον «χρυσό αιώνα» της πόλης. Το συγκεκριμένο μεταλλείο, μαζί με τα υπόλοιπα μεταλλεία της περιοχής έδιναν στην πόλη της Αθήνας 750 τάλαντα τον χρόνο με τα οποία ο Θεμιστοκλής κατασκεύασε τον περίφημο στόλο της πόλης.
Πρόκειται για ένα τοπίο απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς, με τεράστια πολιτιστική και αρχαιολογική αξία, ενώ σε όλα αυτά ας προσθέσουμε το γεγονός ότι σε πολύ κοντινή απόσταση, ανατολικά από το θέατρο και τον λόφο, βρίσκεται το αρχαίο λιμάνι του Λαυρίου. Από εκεί ξεκινούσε τμήμα του στόλου από τις τριήρεις των Αθηναίων, με σκοπό το εμπόριο, την μεταφορά των θησαυρών της γης σε συμμαχικά λιμάνια, τις πολεμικές αποστολές, αλλά και τις μεταφορές πολιτών από όλη την επικράτεια για την συμμετοχή τους στις θρησκευτικές-τελετουργικές διαδικασίες στον συγκεκριμένο χώρο.
Στην πεδιάδα νότιοδυτικά του οικισμού, υπάρχουν τα ερείπια δωρικού ναού, του 5ου αι. π.Χ., που έχει γίνει γνωστός ως «ναός της Δήμητρας και Κόρης» από επιγραφή που βρέθηκε στην περιοχή. Στην μυθολογία, όπως αναφέρεται στον ομηρικό ύμνο (όχι του γνωστού ποιητή) προς την Δήμητρα, εδώ βρέθηκε η θεά αιχμαλωτισμένη από πειρατές κατά το ταξίδι της από την Κρήτη, κατάφερε να δραπετεύσει και να μεταβεί στην Ελευσίνα.
Μετά την εξάντληση των μεταλλείων του Λαυρίου και την καταστροφή του Θορικού από το Ρωμαίο αυτοκράτορα Σύλλα το 86 π.Χ. η περιοχή εγκαταλείφτηκε. Κατοικήθηκε και πάλι, κατά τη περίοδο που συνήθως ονομάζουμε «Βυζαντινή», στην αρχή της, έως δηλαδή τον 7ο αι. μ.Χ., μέχρι την εποχή που ξεκινά η κάθοδος των σλαβικών φύλων προς τον ηπειρωτικό ελλαδικό χώρο. Ας σημειωθεί πως η περιοχή της Λαυρεωτικής έχει χαρακτηριστεί με νομοθετήματα Εθνικός Δρυμός, Αρχαιολογικός χώρος, Ιστορικός τόπος και Τοπίο Ιδιαιτέρου Φυσικού Κάλλους.…
Και όμως…η γη αυτή, έχει εγκαταλειφτεί στην τύχη που ορίζει το πέρασμα του χρόνου και ρημάζει στην κυριολεξία. Οι όποιες ταμπέλες (περί αναστήλωσης) του υπουργείου πολιτισμού και της δημοτικής αρχής του Λαυρίου δεν μπορούν να καλύψουν την χρόνια «εγκληματική» αδράνεια για την έλλειψη ανάδειξης της διαχρονικά ιστορικής σπουδαιότητας του συγκεκριμένου τόπου. Σε οποιοδήποτε άλλο κράτος, που θέλει απλά να λέγεται σοβαρό και να επικαλείται χωρίς ντροπή το «αρχαίο ένδοξο παρελθόν» η συγκεκριμένη περιοχή θα είχε αναδειχθεί σαν αρχαιολογικό-πολιτιστικό πάρκο.
Θα είχε προστατευτεί από την «επίσημη» ή «ανεπίσημη» αρχαιοκαπηλία, που συντελείται στην περιοχή από τις αρχές του 18ου αιώνα(!!!), είτε με την μορφή Αγγλικών, Γαλλικών και Ιταλικών «ιδιωτικών εταιρειών» που στις τάξεις τους υπήρχαν αρκετοί «περιηγητές» και «εξερευνητές», είτε με την δράση Ελληνικών «συμμοριών» που σε συνεργασία με ευρωπαίους κλεπταποδόχους ξεγύμνωσαν την περιοχή από τους ιστορικούς θησαυρούς της, συνεχίζοντας την καταστρεπτική τους «δράση»μέχρι και τις τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα.
Γυρνώντας στο σήμερα, θα μπορούσε εάν υπήρχε πολιτική βούληση από το επίσημο νεοελληνικό κράτος, αντί του πλήρως υποβαθμισμένου αρχαιολογικού μουσείου της πόλης να υπήρχε ένα ενοποιημένο δίκτυο προστατευόμενων αρχαιολογικών χώρων μαζί με τους θησαυρούς του ορυκτολογικού μουσείου. Το τεχνολογικό πάρκο που έχει κατασκευαστεί στον χώρο της πρώην «Γαλλικής εταιρείας μεταλλίων Λαυρίου» και φιλοξενεί έκθεση παλαιών μηχανημάτων που χρησιμοποιήθηκαν κατά την περίοδο της λειτουργίας της, αλλά και πολιτιστικές εκδηλώσεις το καλοκαίρι, είναι σίγουρα μια θετική πρωτοβουλία από πλευράς του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου που ξεκίνησε το 1995.
Από το 1820 η περιοχή ανασκάπτεται συστηματικά, αλλά δεν αναδεικνύεται και δεν προστατεύεται. Η φημισμένη Βέλγικη αρχαιολογική σχολή είχε αρχίσει τις ανασκαφές από το 1963, φέρνοντας στο φώς πολύ σπουδαία αρχαιολογικά ευρήματα, η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία επίσης ασχολήθηκε με την περιοχή, μέχρι και η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, την ώρα που η επίσημη πολιτεία λόγω «έλλειψης κονδυλίων» από το υπουργείο «πολιτισμού» αφήνει τις πριν από χρόνια πενιχρές εργασίες αναστήλωσης που είχαν προηγηθεί, να καταρρεύσουν και πάλι από το πέρασμα του χρόνου, ενώ δεν υπάρχει η παραμικρή -έστω- περίφραξη του χώρου. Προφανώς ενδιαφέρει περισσότερο η «εύρεση κονδυλίων» από το υπουργείο οικονομικών για να «χρηματοδοτηθούν επαρκώς» τα τραπεζικά ιδρύματα. Είμαστε πραγματικά «άξιοι της τύχης μας».
Φανταστείτε λοιπόν, όλο αυτόν τον χώρο σαν μια πολύβουη κυψέλη ανθρώπων, γεμάτο από αρχαιολόγους που σέβονται το λειτούργημα τους, από ξεναγούς, από συντηρητές, από απλούς υπαλλήλους φύλαξης, να φιλοξενούν δεκάδες σχολεία από την Αθήνα, χιλιάδες τουρίστες όλο το χρόνο, αναδεικνύοντας την διαφορά του εναλλακτικού τουρισμού που σαν άμεσο στόχο θα έχει την πολιτιστική σύνδεση των επισκεπτών με τον χώρο και τον χρόνο. Ας φανταστούμε τα οφέλη για την εμπορική ζωή στην πόλη του Λαυρίου, αλλά και την ανάδειξη ενός ακόμα σπουδαίου αρχαιολογικού χώρου, την απόδοση του στον Έλληνα και Ευρωπαίο πολίτη μέσα από την ποιοτική ενημέρωση του για την ιστορία του τόπου, ως αντίβαρο στον τουρισμό «πάρτα όλα» που προωθεί το υπουργείο πολιτισμού.
Αντί αυτού παρακολουθώ δελτία ανακοινώσεων από το υπουργείο που περιγράφουν τις υπηρεσιακές «βόλτες» υψηλόβαθμων στελεχών της δημοσιοϋπαλληλικής γραφειοκρατίας στο χώρο του θεάτρου, για δήθεν χαρτογραφήσεις και εκθέσεις, την ώρα που τα αρχαιολογικά μνημεία της ευρύτερης περιοχής έχουν ήδη υποστεί ανεπανόρθωτες «ζημιές» και είναι έτοιμα να καταρρεύσουν.
Πρόκειται για ένα πολιτιστικό έγκλημα κατά εξακολούθηση. Άξιος ο μισθός σας οσφυοκάμπτες, ολίγιστοι, θλιβεροί χαρτογιακάδες, ανίκανοι πολιτικάντηδες, υπαλληλίσκοι-υπουργίσκοι των εκλεκτών πολιτικών οικογενειών.
