53 χρόνια από τη μεγάλη απεργία στην κλωστοϋφαντουργία «Αιγαίον» του Καρέλλα, στο Λαύριο
Η απεργία που πραγµατοποιήθηκε το 1964, στην κλωστοϋφαντουργία «Αιγαίον» του Καρέλλα συγκλόνισε στο Λαύριο*, αλλά και ολόκληρη την ελληνική κοινωνία. Είναι χαρακτηριστικοί οι σχετικοί πρωτοσέλιδοι τίτλοι των εθνικών εφηµερίδων της εποχής: «Λαύριον: Αίµα-και φόβος. Ο πολεµικός συναγερµός εξακολουθεί εις την πόλιν των ταραχών µετά την άγριαν µάχην» (“Μεσηµβρινή”, 23 lουλίου). «Συµπλοκή χωροφυλάκων και απεργών. Η µάχη του Λαυρίου ήρχισε χθες µόλις έφυγε ο εισαγγελεύς» (“Έθνος”, 23 lουλίου 1964). «Πόλεµος στο Λαύριο, άφθονο αίµα» (“Αθηναϊκή”, 23 lουλίου). “Άγρια επίθεσις κατά απεργών στο Λαύριο, που εξελίχθηκε σε πολεµική επιχείρηση µε ριπές αυτοµάτων κατά των κατοίκων της πόλης”) (“Αυγή”, 23 Ιουλίου).
Ιστορικό
Η διοίκηση της εταιρείας απέλυσε 12 εργάτες, συµπεριλαµβανοµένης και της διοίκησης του σωµατείου. Το σωµατείο προκήρυξε δίωρη στάση εργασίας, διαµαρτυρία ενάντια στις απολύσεις, ενώ η εταιρεία αρνήθηκε την όποια διαπραγµάτευση µαζί του. Στη συνέχεια, στις 21 lουλίου 1964, οι περίπου 1.000 εργάτες της κλωστοϋφαντουργίας, εκ των οποίων η µεγάλη πλειονότητα ήσαν γυναίκες, προχώρησαν σε απεργία διαρκείας. Τριακόσιοι περίπου απεργοί κλείστηκαν στο εργοστάσιο και κήρυξαν απεργία πείνας µε αιτήµατα την επαναπρόσληψη των απολυµένων και την αναγνώριση της νοµίµως εκλεγείσης διοίκησης του σωµατείου (σ.σ.: μέχρι τότε, το σωματείο ήταν εργοδοτικό, κάτι όμως που ανατράπηκε στις εκλογές που έγιναν στις 8 Μάρτη 1964, όπου οι εργάτες ανέδειξαν αγωνιστές συνδικαλιστές**, καταποτίζοντας τον εργοδοτικό συνδικαλισμό).
Ισχυρές αστυνοµικές δυνάµεις είχαν αποσταλεί στο Λαύριο, που παρουσίαζε όψη κατεχόµενης, στρατοκρατούµενης πόλης. Η αστυνοµία επιτέθηκε µέσα στο εργοστάσιο στις 23 lουλίου το µεσημέρι. Η χωροφυλακή άνοιξε πυρ με πυροβόλα όπλα, έκανε χρήση κλομπ, δακρυγόνων και αντλιών της Πυροσβεστικής. Καταγγελίες εργατών ανέφεραν ότι αστυνομικοί την ώρα που χτύπαγαν φώναζαν: «Δημοκρατία θέλετε; Πάρτε την!».
Η σύρραξη κράτησε ώρες. Η δίωξη και η καταστολή επεκτάθηκαν σ’ ολόκληρη την πόλη, με συμμετοχή των οικογενειών των εργατών και άλλων πολιτών. Καθώς λοιπόν ολόκληρη η πόλη συμμετείχε στα επεισόδια, οι συγκρούσεις ήταν ιδιαίτερα σκληρές και έφτασαν μέσα στα σπίτια. Είναι χαρακτηριστικό ότι για να ειδοποιήσουν όλους τους κατοίκους να συγκεντρωθούν, οι απεργοί είχαν αναθέσει σε νέους να χτυπήσουν τις καμπάνες της εκκλησίας στις γειτονιές της πόλης.
Καταγράφηκαν 100 απεργοί τραυµατισµένοι σε ελαφριά κατάσταση, 17 απεργοί και 7 χωροφύλακες σε σοβαρή κατάσταση, πολίτες ανάμεσά τους κι ένας ανάπηρος που τραυματίστηκε από σφαίρα χωροφύλακα στο πόδι, ενώ παρακολουθούσε τα επεισόδια από την αυλή του σπιτιού του.
Συνελήφθησαν γύρω στους 100 εργάτες και εργάτριες της κλωστοϋφαντουργίας «Αιγαίο», αλλά και πολλά συνδικαλιστικά στελέχη της πόλης. Την επόµενη ηµέρα η απεργία συνεχίζεται και επεκτείνεται στα µεγαλύτερα εργοστάσια της πόλης. Πενήντα εργάτες παραπέμφθηκαν σε δίκη. Τελικά, ύστερα από το κύμα διαμαρτυρίας που σηκώθηκε μετά τις αιματηρές συγκρούσεις, η δίκη των απεργών αναβλήθηκε επ’ αόριστο).
Ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου εξέφρασε υποκριτικά τη λύπη του για τα γεγονότα, προσπαθώντας να κρατήσει ισορροπίες. Δεν έκανε τίποτα για να ικανοποιήσει τους απεργούς αλλά και να τιμωρήσει, όπως οι απεργοί ζητούσαν, τους ενόχους της επίθεσης. Αντιθέτως, κινήθηκε μια άμεση διαδικασία δίωξης εργαζομένων και συνδικαλιστικών οργανώσεων. Αρκέστηκε υποκριτικά να δηλώσει την αποδοκιμασία του για τις βιαιότητες της χωροφυλακής, κάνοντας ταυτόχρονα κήρυγμα στην εργατική τάξη ότι μπορεί να διεκδικεί μόνο «με όλα τα νόμιμα μέσα (…) αλλά δεν δικαιούται να τα επιβάλλει διά της βίας».
Ο Μποστ για τη μεγάλη απεργία στου Καρέλλα στο Λαύριο
Ο Μποστ παρουσιάζει ένα μουσκεμένο μωρό να διαμαρτύρεται που οι «χωροφυλάκοι» του βρέξαν «τα παπά του», ενώ στο φόντο βλέπουμε συγκρούσεις χωροφυλάκων και απεργών. Πράγματι, οι κάτοικοι είχαν καταγγείλει ότι οι χωροφύλακες πέταξαν δακρυγόνα και μέσα σε σπίτια όπου υπήρχαν μικρά παιδιά. Και ενώ ο Πειναλέων προσπαθεί να παρηγορήσει το «βρέφος νεοσσόν παιδάκι», που φοβάται πως η μαμά του θα πιστέψει πως βράχηκε μόνο του, η μαμα-Ελλάς μαλλώνει έναν χωροφύλακα, ο οποίος σέρνει μια γυναίκα από τα μαλλιά, ίσως και τη μητέρα του παιδιού -τα δύο τρίτα των απεργών ήταν γυναίκες άλλωστε και, όπως δείχνουν και οι φωτογραφίες, τραυματίστηκαν και αρκετές από αυτές.
Παρόλο που το σκίτσο είναι πολύ φορτωμένο και σε λεπτομέρειες και σε διάλογο (τρία πρόσωπα μιλούν, πράγμα σπάνιο), η εκφραστικότητα των προσώπων και το σπαρταριστό κείμενο κερδίζουν τον αναγνώστη.
Οι υπαινιγμοί σε άλλα γεγονότα της πολιτικής κατάστασης είναι λιγοστοί: τα ήπια μέτρα ήταν σύνθημα της κυβέρνησης της ΕΚ ενώ οι «διανομές δημοκρατίας» είναι υπαινιγμός στις διανομές συσσιτίου που είχε εξαγγείλει η κυβέρνηση Παπανδρέου.
Το κείμενο είναι γραμμένο με πολύ κέφι, με τις απαραίτητες ελληνικούρες, τις μετοχές και την κατάχρηση της γενικής πτώσης, και την εξαιρετική ρίμα «βρέφος νεοσσόν παιδάκι – βλέπων τους χωροφυλάκοι».
* Την εποχή εκείνη, το Λαύριο ήταν εργατούπολη, με όλη τη σημασία της λέξης, αφού η μεγάλη πλειονότητα των κατοίκων του ήταν εργάτες στις βιομηχανίες της περιοχής. Μάλιστα, το Λαύριο πρέπει να είναι και η πρώτη ιστορικά εργατούπολη της Ελλάδας, και μάλιστα «εταιρική πόλη» (company town) στο αμερικάνικο στιλ, αφού από τον 19ο κιόλας αιώνα η πόλη συγκροτήθηκε γύρω από τη μεταλλευτική εταιρεία του Σερπιέρι.
** Από τις πρώτες ενέργειες της νέας διοίκησης είναι η αποστολή εγγράφου στον υπουργό Εργασίας, στις 2 Απρίλη 1964. Σε αυτό παρουσίαζε τις άθλιες συνθήκες που επικρατούσαν στο εργοστάσιο, ζητώντας από την κυβέρνηση να πάρει μέτρα. Ενδεικτικό είναι το παρακάτω απόσπασμα από το έγγραφο αυτό: «Η επιχείρηση επιβάλλει στους εργαζόμενους να εργάζονται πέραν του 8ωρου και επιπλέον συνεχή εργασίαν με κόντρα βάρδια ολόκληρον (16ωρο). Με τον ίδιο τρόπο χρησιμοποιεί γυναίκες στην Γ’ βάρδια, από τις 2 μ.μ. έως και τις 6 π.μ. Επιβάλλει πρόστιμα και αργίες με διάφορες προφάσεις επιτυγχάνοντας έτσι την τρομοκράτηση των εργαζομένων, παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει εσωτερικώς κανονισμός (…) Η αίθουσα εστίασης παραμένει κλειστή».
