Το Λαύριο, μην προσπαθήσεις να το κατανοήσεις. Μόνο απόλαυσέ το
Λαύρ(ε)ιο : μια πόλη μικρή με μια μεγάλη ιστορία στις πλάτες της. Μια πόλη μικρή, μα με μεγάλες αντιθέσεις ξεκινώντας από την αρχαιότητα και φτάνοντας στο σήμερα. Η πόλη αυτή, απέχει μόλις 60χλμ νοτιοανατολικά της Αθήνας και τ’ όνομά της προέρχεται από τη λέξη “λαύρα” – ή αλλιώς και “λαύρη” – που σημαίνει πέρασμα, στοά και αναφέρεται στον στενό, υπόγειο διάδρομο, τη μεταλλευτική στοά.
Κι αυτό γιατί πριν ακόμα από το 3.000 π. Χ. ξεκινά η μεταλλευτική δραστηριότητα σ’ αυτόν τον τόπο,που στο έδαφός του “κρύβονται” τόνοι αργύρου και μόλυβδου. Σ’ αυτό το σημείο, αξίζει να σημειωθεί πως στις αρχές του 6ου αιώνα π. Χ. η Αθήνα χρησιμοποιεί τον άργυρο από τα μεταλλεία του Λαυρίου και “κόβει” τα ασημένια νομίσματα, τις “λαυρεωτικές γλαύκες”.
Το Λαύριο, λοιπόν, παίζει καθοριστικό ρόλο στην οικονομία της τότε Αθήνας. Επίσης, χάριν στα ορυχεία και μεταλλουργεία του – μέχρι τότε – ευλογημένου τόπου και στα έσοδα αυτών, κατά την εποχή του Πεισίστρατου, εκτελούνται σπουδαία δημόσια έργα στην Αθήνα. Ακόμη και η νίκη στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, συνδέεται με τα ορυχεία του Λαυρίου, καθώς και πάλι τα έσοδα αυτών κάλυψαν τις ανάγκες για την κατασκευή των πλοίων. Κι αυτοί είναι μόνο μερικοί λόγοι για τους οποίους έχουν αναφερθεί στο Λαύριο αρχαίοι συγγραφείς, μεταξύ των οποίων οι : Αισχύλος, Αριστοτέλης, Δημοσθένης, Ξενοφών, Θουκυδίδης, Λυσίας, Αριστοφάνης. Οι αιώνες περνούν και το Λαύριο με την ανθηρή οικονομία και βιομηχανία, χάνεται στο πέρασμά τους.
Ερχόμαστε στη σύγχρονη εποχή, και συγκεκριμένα στο 1980,όπου και σημειώνεται το οριστικό κλείσιμο των μεταλλείων και των βιομηχανιών της πόλης, με απότοκο την οικονομική εξαθλίωση κατοίκων/τόπου και τη ραγδαία αύξηση της ανεργίας. Σ’ αυτό το Λαύριο βλέπει κανείς βαριές αλυσίδες με λουκέτα και μαύρα πανό να καλύπτουν τους τοίχους. Είναι ένα Λαύριο που μυρίζει θάνατο. Μερικά χρόνια πριν, το 1864, η γαλλο-ιταλικών συμφερόντων εταιρεία Roux Serpieri Fressynet & C. E. με ιδρυτή κι επικεφαλής τον Τζιανμπατίστα Σερπιέρι, “ανάβει” το πράσινο φως για την επανεκκίνηση της μεταλλουργικής δραστηριότητας στη Λαυρεωτική, η οποία είχε πάψει για χρόνια. Τότε, η ανάπτυξη του τόπου είναι και πάλι γεγονός.
Η οικονομία ανθίζει και η ανεργία εξαλείφεται. Ο τόπος οικίζεται από ελληνικό εργατικό δυναμικό, όχι μόνο από τα Μεσόγεια, αλλά κι από νησιά των Κυκλάδων, την Κρήτη, την Εύβοια, τη Βοιωτία. Και καθώς το Λαύριο θεωρείται “Εδέμ” κι υπάρχουν ακόμη κενές θέσεις εργασίας, έρχονται εργάτες από Μάλτα και Ισπανία να της καλύψουν. Ο πληθυσμός του Λαυρίου τότε ανέρχεται στις 10.000. Κάπου εκεί, κάνουν την εμφάνισή τους ο Ανδρέας Συγγρός, η γαλλική εταιρεία μεταλλείων Λαυρίου, το Υπουργείο Πολιτισμού και η τότε ελληνική κυβέρνηση. Ο σκοπός, κοινός : η εκμετάλλευση των ορυχείων και κατ’ επέκταση του τόπου και των κατοίκων. Αυτό που στα κιτάπια της σύγχρονης ιστορίας αναφέρεται ως “επίλυση του Λαυρεωτικού ζητήματος”, ή αλλιώς “τα Λαυρεωτικά”.
Κανένα ζήτημα δεν επιλύθηκε, με αποτέλεσμα το… Λαυρεωτικό όνειρο, να μετατραπεί σε εφιάλτη. Οι καλές εποχές μπαίνουν και πάλι στο χρονοντούλαπο και η παρακμή “ξαναχτυπά” τον τόπο. Έχουν μείνει οι στοές, τα πηγάδια, οι δεξαμενές κι άλλες παρεμφερείς εγκατάστασης από την άλλοτε ανθηρή βιομηχανία, για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νέοι. Η σιδηροδρομική σύνδεση Αθηνών – Λαυρίου έχει από χρόνια τεθεί εκτός λειτουργίας. Εκπονούνται μελέτες, που τα αποτελέσματα αυτών, κρίνουν το έδαφος του Λαυρίου ακατάλληλο για οποιαδήποτε καλλιέργεια, καθώς τα επίπεδα των βαρέων μετάλλων είναι πολλαπλάσια από τα επιτρεπτά όρια. Η μολυβδίαση είναι συχνό φαινόμενο στα ζώα, γι’ αύτο και μέχρι σήμερα απουσιάζει η κτηνοτροφία από την περιοχή.
Το εργοστάσιο της ΔΕΗ, που βρίσκεται πολθ κοντά στην πόλη του Λαυρίου,έιναι μια ακόμη πληγή για τον τόπο. Το τελευταίο χτύπημα που δέχεται το Λαύριο, σημειώνεται το καλοκαίρι του 2006. Τότε, ένα ατύχημα στο εργοστάσιο χημικών της ΧΎΜΑ, έχει ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση τόνων διαλυτών στον αέρα. Οι καύσεις των χημικών, καθιστούν την ατμόσφαιρα πράγματι αποπνικτική για μέρες. Υπάρχει όμως κι ένα άλλο Λαύριο. Αυτό που μνημόνευσε σε έργο του και ο Μάνος Χατζιδάκις : “ποιος ειν’ απόψε ο τυχερός, στο Λαύριο γίνεται χορός”. Υπάρχει, λοιπόν, κι ένα Λαύριο λουσμένο από φως και πλημμυρισμένο από το μπλε του ουρανού και της θάλασσας του Αιγαίου. Ένα Λαύριο που κοίτα κατάματα τη Μακρόνησο και τη βαριά της ιστορία.
Κι είναι στ’ αλήθεια τυχεροί, όσοι έχουν επισκεφθεί το αρχαίο θέατρο στον Θορικό και τους θολωτούς τάφους. Όσοι έχουν ανέβει στο ναό του Ποσειδώνα κι έχουν για λίγο ξεχάσει ότι είναι θνητοί. Τυχεροί όσοι περπάτησαν στο Φοινικόδασος και δίπλα στα νεοκλασικά κτίρια που κοσμούν την πόλη. Τυχεροί, όσοι ανοίγουν το παράθυρό τους και βλέπουν το παλιό λιμάνι με τα ψαροκάικα και τα αραδειασμένα δύχτια των ψαράδων στην προβλήτα. Στο Λαύριο του σήμερα, σ’ αυτόν τον μικρό και πολύπαθο τόπο, υπάρχει μια μεγάλη πολιτιστική/πολιτισμική κληρονομιά! Τα μουσεία , το κτίριο της Ευτέρπης, το Μηχανουργείο, το Χυτήριο, το Τεχνολογικο Πολιτιστικό Πάρκο του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, είναι μερικά από τα “διαμάντια” του. Το Λαύριο έχει δώσει έμφαση – αλλά και τον απαιτούμενο χώρο ευτυχώς – και στον αθλητισμό.
Διαθέτει το κλειστό γυμναστήριο, όπου χρησιμοποιείται για αγώνες μπάσκετ, βόλεϋ, μπάντμιντον, χάντμπολ. Έξι γήπεδα μπάσκετ κι άλλα τόσα ποδοσφαίρου, εκ των οποίων το ένα ανήκει στον Ολυμπιακό Λαυρίου, μια ομάδα με σταθερά προοδευτική πορεία στο χώρο του ποδοσφαίρου και πολλές διακρίσεις. Απ’ την πόλη, δε λείπουν τα γήπεδα τέννις καθώς και οι εγκαταστάσεις στίβου στο στάδιο ΑΠΕΛ. Ο τουρισμός, κυρίως τους θερινούς μήνες, αυξάνεται συστηματικά. Αφενός δεν απέχει πολύ από το αεροδρόμιο, αφετέρου διαθέτει το σύγχρονο λιμάνι, στο οποίο εκτελούνται καθημερινά δρομολόγια προς διάφορους νησιωτικούς προορισμούς.
Στη μαρίνα του Λαυρίου, κάθε χρόνο αυξάνονται τα ιστιοφόρα και οι θαλαμηγοί,που προσαράζουν σ’ αυτή. Άνθρωποι απ’ όλα τα μήκη και πλάτη της Γης, επιλέγουν το Λαύριο για τις διακοπές τους. Στο Λαύριο, κάθε τέτοια εποχή, γίνεται το αδιαχώρητο από κόσμο. Άνθρωποι σε καφετέριες, μπαράκια, ταβέρνες, παγωτοπωλεία, σουβλατζίδικα. Άνθρωποι στους δρόμους, τις πλατείες, τα πάρκα. Γέλια και φωνές μικρών και μεγάλων, χρώματα, μουσικές…
Κουλτούρες, ήθη και γλώσσες απ’ όλο τον κόσμο, δίνουν ραντεβού στο Λαύριο κάθε καλοκαίρι και συνυπάρχουν τόσο μα τόσο όμορφα! Η πολυπολιτισμικότητα του πάει πολύ, αλλά δε διαρκεί πολύ. Έρχεται ο χειμώνας και όλα αλλάζουν. Οι δρόμοι, τα μαγαζιά, οι πλατείες και τα πάρκα ερημώνουν. Τα γέλια και οι μουσικές παύουν. Στο Λαύριο υπάρχουν πλέον μόνο οι μόνιμοι κάτοικοί του, οι οποίοι έχουν επιστρέψει στην όχι και τόσο διασκεδαστική καθημερινότητά τους. Και μπορεί ο κόσμος, και η ευχάριστη βαβούρα αυτού, να έχουν φύγει, όμως η θάλασσα παραμένει στη θέση της.
Πότε φουρτουνιασμένη και πότε γαλήνια, έιναι πάντα εκεί και είναι πάντα πρόθυμη να σε ακούσει… Το στέκι που πίνεις τον καφέ σου, είναι κι αυτό εκεί. Ο φούρνος που αγοράζεις ψωμί, παραμένει στην άδεια και κρύα πλατεία,όμως ο φούρναρης μέσα, εκτός από ζεστό ψωμί, θα σου προσφέρει και το ζεστό του χαμόγελο. Κάπως έτσι περνούν οι μέρες στο αντιφατικό Λαύριο του 2017. Είναι ο τόπος που έζησα για πάνω από δέκα χρόνια και που ενώ εγώ δεν έγινα ποτέ κομμάτι του, εκείνος αποτελεί μέρος του DNA μου. Στο Λαύριο έκανα τα πρώτα μου βήματα, το πρώτο μου μπάνιο στη θάλασσα.
Στο Λαύριο όμως έκανα και το πρώτο μου τσιγάρο κι ήπια την πρώτη μου μπύρα. Στο Λαύριο υπήρξα έφηβο, νευρικό κορίτσι. Υπήρξα όμως και ώριμη – με μερικές άσπρες τρίχες στα μαλλιά – γυναίκα λίγο πριν τα πρώτα – άντα. Στο Λαύριο έχω γελάσει, μα κι έχω κλάψει πολύ. Από το Λαύριο φεύγω, μα στο Λαύριο επιστρέφω.
Επιστρέφω όταν έχω μια μεγάλη χαρά να μοιραστώ, αλλά κι όταν έχω μια λύπη, που μόνο το Λαύριο μπορεί να αντέξει. Επιστρέφω στο Λαύριο κι είμαι άγνωστη μεταξύ γνωστών. Τόσο αντιφατικό αύτο, όσο και το Λαύριο. Το Λαύριο, όσο κι αν προσπαθήσεις να το κατανοήσεις, δε θα το καταφέρεις. Γι’ αυτό, όταν το επισκεφθείς, μην προσπαθήσεις να το μάθεις. Απλά απόλαυσέ το…
