Σημαντική ανέκδοτη ιστορική μαρτυρία για την περίοδο της Κατοχής στο Λαύριο!

24/08/2018 Lavriaki

Μια σημαντική ιστορική πληροφορία, η οποία αναφέρεται στην φυγάδευση Βρετανών στρατιωτών κατά την περίοδο της Κατοχής από Λαυριώτες, μας παρέχεται μέσα από ένα έγγραφο εκείνης της εποχής.

Ανακαλύφτηκε στο αρχείο του κ. Γεωργίου Τεολόγλου, ο οποίος στη συνέχεια το απέστειλε ηλεκτρονικά στον ερευνητή της Ιστορίας του Λαυρίου κ. Αριστείδη Κανατούρη και εκείνος με τη σειρά του σε μένα. Τούτο συνέβη για μέσα στον κατάλογο των ονομάτων βρίσκεται και το όνομα του παππού μου Κυριάκου Σταυριανού. Το έγγραφο αυτό υπογράφεται από τον κ. Maurice Bremer, τότε Γενικό Διευθυντή της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου. Πρόκειται για μια αναφορά σχετικά με τους Άγγλους στρατιώτες James Grimoore και Peter Fleury. Σας παρουσιάζουμε το ιστορικό, όπως καταγράφεται στο έγγραφο με κάποια επιπλέον διευκρινιστικά στοιχεία.

Τον Φεβρουάριο του 1943 αυτοί οι δυο Άγγλοι στρατιώτες ήρθαν στο Λαύριο και ζήτησαν από τον κ. Παναγιώτη Τσεσμελή να τους βοηθήσει να φύγουν από την Ελλάδα για να πάνε στην Αίγυπτο διαφεύγοντας από το λιμάνι του Λαυρίου. Του είπαν ότι ήταν Άγγλοι, οι οποίοι είχαν δραπετεύσει μετά από αιχμαλωσία. Ο Τσεσμελής τους σύστησε σ’ έναν καπετάνιο καϊκιού και αυτός τους υποσχέθηκε ότι θα τους μεταφέρει σε κάποιο από τα νησιά.

Λίγες ημέρες αργότερα ο Τσεσμελής και ο καπετάνιος του καϊκιού συνελήφθησαν από τους Ιταλούς. Τον Μάρτη του 1944 οι Grimoore και Fleury επιστρέφουν στο Λαύριο και ζητούν από κάποιους κάτοικους να τους κρύψουν. Δεν γίνεται γνωστό στην αναφορά πώς τους βρήκαν και τους εμπιστεύτηκαν. Αυτοί οι συγκεκριμένοι όμως είχαν ήδη συστήσει ένα τύπο δικτύου, όπου έκρυβαν Εγγλέζους και στη συνέχεια με τη βοήθεια του Ντελένια τους φυγάδευαν στο εξωτερικό, κυρίως στην Αίγυπτο. Για το θέμα αυτό έχει γραφεί σχετικά: «Η διαφυγή είχε και την… Μπουμπουλίνα της. Έτσι αποκαλούσαν την αδελφή του Νικόλα Ντελένια, που διατηρούσε ταβέρνα στο Τουρκολίμανο Κερατέας. Η ταβέρνα και μια κοντινή σπηλιά ήταν σημαντικό κέντρο διακίνησης Ελλήνων και ξένων. Κατά τον κ. Ιατρού, «το συμμαχικό υποβρύχιο σταματούσε ανοιχτά και ειδοποιούσε με τον ασύρματο την Μπουμπουλίνα. Τότε ο Ντελένιας με τη βάρκα του μετέφερε από τη σπηλιά στο υποβρύχιο, όσους θα διέφευγαν και παραλάμβανε ανθρώπους και εφόδια, που ξαναγέμιζαν τη σπηλιά». (Efsyn.gr. Τα καΐκια της διαφυγής έσπασαν τα δεσμά των ναζί. 14.02.2016).

Ο Grimoore βρήκε καταφύγιο στο σπίτι της νεαρής τότε κ.Τοτώς (Μαρουσώ) Καραγιώργου συζύγου Γεωργίου Φλωρή στην Αγία Παρασκευή. Η Τοτώ (όπως ήταν γνωστή σε όλους μας) μετά από μερικές ημέρες και ίσως γιατί είχε αντιληφθεί ότι κάτι δεν πήγαινε καλά, ζήτησε από τον κ. Toussaint Cοreoli, Γάλλο μηχανικό της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου (παππού του κ. Τεολόγλου) να την βοηθήσει. Εκείνος έστειλε τον Grimoore σε κάποια μεταλλευτική στοά στην Πλάκα συνοδευόμενο από τον Κώστα Οικονόμου. Ο άλλος είχε κρυφθεί αντίστοιχα στο σπίτι του κ.Σταυριανού (παππού μου), ο οποίος κατοικούσε κοντά στο σπίτι της Τοτώς, στο οίκημα που είναι σήμερα το Κοινωνικό Παντοπωλείο, δίπλα από το Αστυνομικό Τμήμα. Στο επάνω μέρος υπάρχει κάτι σαν σοφίτα, όπου εκεί ήταν ιδανική κρυψώνα και ο παππούς το είχε ως αποθήκη. Άλλες φορές έκρυβε του Εγγλέζους σε μαγγανοπήγαδο που υπήρχε στην αυλή δίπλα στο σπίτι στην σημερινή Αστυνομία. Παράλληλα στο εγχείρημα αυτό συμμετείχαν και οι κ.κ. Μιλτιάδης Αττάρτ (στην αναφορά γράφεται ως Antartis) και Γεώργιος Πουλής, και αυτοί κάτοικοι Αγίας Παρασκευής, αφού εναλλάσσονταν οι χώροι που κρύβονταν οι Βρετανοί.

Στην Πλάκα ο Grimoore έλαβε κάθε βοήθεια και τροφή από τον επίσης Γάλλο μηχανικό της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου κ. Pol Latour. Ρούχα του έστειλε ο Διευθυντής της Εταιρείας και συντάκτης αυτής της αναφοράς κ. Maurice Bremer. Ο ίδιος είχε λάβει πληροφορίες από την Πρεσβεία της Ελβετίας (από τον κ. Jacot) για τον Άγγλο φυγάδα, ο οποίος είχε επαφή και επικοινωνία με τους Ελβετούς. Ο Bremer ήταν μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα που έπαιξε και αυτός σημαντικό ρόλο στην ιστορία του Λαυρίου εκείνης της εποχής, παρεξηγημένος για τον ρόλο του, αλλά δικαιωμένος αργότερα. Πουλούσε το ασήμι της Εταιρείας στην Αθήνα με την κάλυψη της Ελβετικής Πρεσβείας και με τα χρήματα που έπαιρνε αγόραζε τρόφιμα για τα συσσίτια. (βλ. Π.Δρίβας, To Λαύριο στον αγώνα της εθνικής αντίστασης, επιμ.Γ.Δερμάτης, σελ. 34-35).

Λίγες ημέρες μετά την φυγάδευση του Grimoore, οι Ιταλοί συνέλαβαν τους Toussant Coreoli, Pol Latour, Κωνσταντίνο Οικονόμου, Τοτώ (Μαρουσώ) Καραγιώργου, Μιλτιάδη Αττάρτ, Γεώργιο Πουλή και Κυριάκο Σταυριανό για την σχέση που είχαν και τη βοήθεια που παρείχαν στους δυο Εγγλέζους. Η προδοσία είχε γίνει από κάποιον Πέτρο που συνόδευε ως διερμηνέας τον Grimoore, σύμφωνα με μαρτυρία που έλαβα από συγγενικό πρόσωπο της Τοτώς. Κατά την ανάκριση έγινε γνωστό ότι οι Ιταλικές αρχές γνώριζαν με λεπτομέρεια κάθε κίνησή τους σχετικά με την προστασία που παρείχαν στους δυο φυγάδες. Όλοι στάλθηκαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Λάρισα, αφού πρώτα φυλακίσθηκαν για λίγες μέρες στις φυλακές της Καλλιθέας (επί της Θησέως, όπου σήμερα υπάρχει ένα σχολικό συγκρότημα). Αφέθηκαν ελεύθεροι μετά από αμνηστία που έδωσαν οι Ιταλοί, πέντε μήνες αργότερα, περίπου δηλ. στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1944. Στην Λάρισα (σύμφωνα με κάποια άλλη μαρτυρία) συναντήθηκαν με τον Θεόδωρο Λεμπέση (παππού του αρχιμουσικού) και τον γιατρό Αλεξάνδρου. Οι Ιταλοί περιόρισαν τον Διευθυντή της Εταιρείας Maurice Bremer στο Λαύριο και του απαγόρευσαν ν’ απομακρυνθεί από την πόλη.

Θα θέλαμε να καταθέσουμε δυο παρατηρήσεις. Πρώτον, την ιστορία αυτή την είχα ακούσει από τον πατέρα μου Σταύρο. Δεν την είχα δημοσιοποιήσει γιατί χωρίς έγγραφη μαρτυρία ένα ιστορικό γεγονός τόσο σημαντικό χάνει το κύρος και τη δυναμική του. Τώρα επίσης δεν το κάνουμε για να επωφεληθούμε πολιτικά ή οικονομικά, αλλά καταθέτουμε μια σημαντική ιστορική μαρτυρία της προσφοράς των Λαυριωτών στα χρόνια της Κατοχής.

Το δεύτερο είναι ότι όλοι οι συλληφθέντες στάθηκαν τυχεροί, γιατί η σύλληψη τους έγινε από Ιταλούς και όχι από Γερμανούς. Αν είχε συμβεί το δεύτερο ήταν σίγουρο ότι θα είχαν εκτελεστεί μετά από σύντομες διαδικασίες.

Η παρουσίαση αυτού του γεγονότος αποτελεί μια τιμή προς όλους εκείνους τους αφανείς και «ανώνυμους» Έλληνες που έκαναν το καθήκον και το χρέος τους απέναντι στην Πατρίδα, έξω και πέρα από οργανωμένες ομάδες. Δεν μειώνουμε, ούτε υποτιμάμε την οργανωμένη αντίσταση με την εθνική ή κοινωνική προσφορά, αφού και μέσα από αυτήν πάρα πολλοί παραμένουν μέχρι σήμερα άγνωστοι.