Κυριακή, 8 Δεκεμβρίου, 2024
Lavriaki.gr
Θέατρο ΘορικούΙΣΤΟΡΙΚΑΛαυρεωτικήΤΟΠΙΚΑ ΝΕΑ

Θορικός Στη Λαυρεωτική

Ο Θορικός βρίσκεται στη βορειοανατολική ακτή της Λαυρεωτικής και απέχει περίπου 50 χιλ. από την Αθήνα. Ο διπλός λόφος Βελατούρι (υψους 145 μ.), που υπήρξε το κέντρο ενός μυκηναϊκου οικισμού και του αρχαίου δήμου Θορικού, βρίσκεται στην άκρη της εύφορης, προσχωσιγενούς πεδιάδας του Θορικού, κοντά στη θάλασσα. Ο Θορικός αποτελεί έναν από τους αρχαιότερους οικισμούς της Αττικής και μία από τις δώδεκα πόλεις που συνοικίστηκαν από το Θησέα. Σύμφωνα με την παράδοση ιδρύθηκε από τον Κέκροπα τον πρώτο μυθικό βασιλιά της Αθήνας Στη μυθολογία συνδέεται με τον Κέφαλο που παντρεύτηκε την κόρη του Κέκροπα Προκρίδα ενώ, όπως αναφέρεται στον ομηρικό ύμνο στη Δήμητρα, εδώ βρέθηκε η θεά κατά το ταξίδι της από την Κρήτη στην Ελευσίνα. Ο οικισμός του Θορικού ήταν ακμαίο κέντρο επεξεργασίας μετάλλων κατά τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ. καθώς βρισκόταν κοντά στα μεταλλεία του Λαυρίου και λόγω της επίκαιρης θέσης του απέκτησε μεγάλη εμπορική αξία.

Η κατοίκηση στο λόφο Βελατούρι υπήρξε μακραίωνη και πυκνή. Στην κορυφή του σώζονται τα ερείπια της ακρόπολης με ίχνη εγκατάστασης από το τέλος της νεολιθικής εποχής, σπίτια της πρωτοελλαδικής και μεσοελλαδικής περιόδου (2900 – 1600 π.Χ.) και πέντε θολωτοί και θαλαμωτοί τάφοι της υστεροελλαδικής (μυκηναϊκής) περιόδου (1600-1100 π.Χ.). Στο μυκηναϊκό τάφο 1 βρέθηκαν αγγεία και ειδώλια από τον 7ο και έως το τέλος του 5ου αιώνα π.Χ., που υποδεικνύουν την παρουσία μιας ηρωϊκής λατρείας που συνεχίστηκε για πολλούς αιώνες.

Η κορυφή του λόφου εξακολούθησε να κατοικείται στη γεωμετρική εποχή, στην οποία ανήκει ένα μεγάλο δωμάτιο με κτιστούς πάγκους που ήταν πιθανώς χώρος συγκέντρωσης των κατοίκων της περιοχής. Λιθάργυροι που βρέθηκαν σε δωμάτιο σπιτιού της ίδιας περιόδου δείχνουν ότι και κατά την εποχή αυτή υπήρχε παραγωγή μολύβδου και αργύρου. Χαμηλότερα στις πλαγιές εκτείνονταν τα νεκροταφεία με πλούσια κτερίσματα από τη γεωμετρική (1100 π.Χ) έως την ύστερη κλασική περίοδο (350 π.Χ.) που φανερώνουν τη συνεχή κατοίκηση του χώρου. Το 412 π.Χ. κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου οι Αθηναίοι οχύρωσαν τη χερσόνησο του Αγίου Νικολάου για να προστατεύσουν τα μεταλλεία.

Μετά την εξάντληση των μεταλλείων του Λαυρίου και την καταστροφή του Θορικού από το Ρωμαίο αυτοκράτορα Σύλλα το 86 π.Χ. η περιοχή εγκαταλείφτηκε. Κατοικήθηκε και πάλι κατά τη ρωμαϊκή περίοδο ως τον 6ο αι. μ.Χ., οπότε αρχίζουν οι σλαβικές επιδρομές που ερημώνουν την ύπαιθρο της Αττικής.

Ο Πλίνιος αναφέρει ότι σε μικρή απόσταση από την πόλη υπήρχαν ορυχεία σμαράγδου.

Στο χώρο έχουν διενεργηθεί ανασκαφές από το 1820 ως το 1995. Οι ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν από την εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών τη Βελγική Αρχαιολογική Σχολή τη Β΄Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και την Εταιρεία των Dilletanti.

Ημιτελείς παραμένουν οι εργασίες αναστήλωσης του θεάτρου, της ανάδειξης του περιβάλλοντος χώρου καθώς και της περίφραξης.

Στη δυτική πλαγιά του λόφου Βελατούρι βρίσκεται το κέντρο του αρχαίου δημου Θορικού. Από τον αρχαίο δήμο σήμερα σώζονται το θέατρο, μέρη του οικισμού και των εγκαταστάσεων όπου γινόταν η επεξεργασία των μετάλλων, ένας τετράγωνος πύργος του 4ου αιώνα π.Χ., τα νεκροταφεία και το ιερό της Δήμητρας και της κόρης. Ο οικισμός γνωστός ως βιομηχανική πόλη εκτείνεται στη βραχώδη κατηφορική πλαγιά του λόφου Βελατούρι.

Το θέατρο του Θορικού θεωρείται το αρχαιότερο στον ελλαδικό χώρο και μοναδικό για το ιδιόμορφο ελλειψοειδές σχήμα του. Κατασκευάστηκε στη φυσική αμφιθεατρική πλαγιά στη νότια πλευρά του λόφου Βελατούρι στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. Στα μέσα του 5ου αι. π.Χ. η ορχήστρα επεκτάθηκε και στα μέσα του 4ου αι. π.Χ. κατασκευάστηκε το άνω διάζωμα με ένα μνημειώδη αναλημματικό τοίχο. Δίπλα στη δυτική πάροδο ιδρύθηκε ο μικρός ναός του Διονύσου. Στην ανατολική πλευρά του υπάρχει μία μεγάλη αίθουσα με θρανίο λαξευμένο στο βράχο, που ήταν πιθανώς τόπος συγκέντρωσης. Δίπλα στο δυτικό διάζωμα του θεάτρου υπήρχε ένα σπίτι με πεντάκλινο ανδρώνα (δωμάτιο συμποσίων) και αυλή. Το χωρίζει από το θέατρο ένα στενό μονοπάτι που ανηφορίζει στην πλαγιά.

Εντύπωση προκαλεί το γεγονός, ότι ακριβώς νότια της ορχήστρας του θεάτρου και σύγχρονα με αυτό δημιουργήθηκε ένα νεκροταφείο που ήταν σε χρήση από τον 6ο αι. π.Χ. έως τα μέσα του 4ου αι. π.Χ. . Στη δυτική πλαγιά του λόφου οι περισσότεροι τάφοι χρονολογούνται στη γεωμετρική (1100 – 700 π.Χ.) και αρχαϊκή (700 – 480 π.Χ.) περίοδο, ενώ λιγότερες είναι οι ταφές των μέσων του 5ου και 4ου αιώνα π.Χ. Στη νότια πλαγιά οι τάφοι που χρονολογούνται στον 7ο, 6ο και 4ο αι. π.Χ. ανήκαν σε νεαρά άτομα και παιδιά.


Βόρεια του θεάτρου βρέθηκαν τάφοι του 8ου – 7ου αι. π.Χ.

Σπίτια, εργαστήρια και στοές γύρω από το θέατρο αποτελούν έναν οικισμό και δείχνουν την πυκνότητα της κατοίκησης και την ποικιλία των δραστηριοτήτων των αρχαίων κατοίκων του Θορικού.

Στη γειτονική χερσόνησο του Αγίου Νικολάου με τους μικρούς όρμους Φραγκολίμανο και Πόρτο Μαντρί ήταν το λιμάνι του αρχαίου Θορικού, που οχυρώθηκε στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου. Μέσα στο φρούριο σώζεται ένας μικρός οικισμός των κλασικών χρόνων, ενώ τοίχοι είναι ορατοί μέσα στη θάλασσα νότια της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου.

Στην πεδιάδα νότια του οικισμού, σώζεται ένα μεγάλο μαρμάρινο δωρικό οικοδόμημα σε σχήμα διπλής στοάς, του 5ου αι. π.Χ., που έχει γίνει γνωστό ως «ναός της Δήμητρας και Κόρης» από επιγραφή που βρέθηκε στην περιοχή.

Στη δυτική πλαγιά του λόφου Βελατούρι βρίσκεται το κέντρο του αρχαίου δημου Θορικού. Από τον αρχαίο δήμο σήμερα σώζονται το θέατρο, μέρη του οικισμού και των εγκαταστάσεων όπου γινόταν η επεξεργασία των μετάλλων, ένας τετράγωνος πύργος του 4ου αιώνα π.Χ., τα νεκροταφεία και το ιερό της Δήμητρας και της κόρης. Ο οικισμός γνωστός ως βιομηχανική πόλη εκτείνεται στη βραχώδη κατηφορική πλαγιά του λόφου Βελατούρι.

Το θέατρο του Θορικού θεωρείται το αρχαιότερο στον ελλαδικό χώρο και μοναδικό για το ιδιόμορφο ελλειψοειδές σχήμα του. Κατασκευάστηκε στη φυσική αμφιθεατρική πλαγιά στη νότια πλευρά του λόφου Βελατούρι στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. Στα μέσα του 5ου αι. π.Χ. η ορχήστρα επεκτάθηκε και στα μέσα του 4ου αι. π.Χ. κατασκευάστηκε το άνω διάζωμα με ένα μνημειώδη αναλημματικό τοίχο. Δίπλα στη δυτική πάροδο ιδρύθηκε ο μικρός ναός του Διονύσου. Στην ανατολική πλευρά του υπάρχει μία μεγάλη αίθουσα με θρανίο λαξευμένο στο βράχο, που ήταν πιθανώς τόπος συγκέντρωσης. Δίπλα στο δυτικό διάζωμα του θεάτρου υπήρχε ένα σπίτι με πεντάκλινο ανδρώνα (δωμάτιο συμποσίων) και αυλή. Το χωρίζει από το θέατρο ένα στενό μονοπάτι που ανηφορίζει στην πλαγιά.

Εντύπωση προκαλεί το γεγονός, ότι ακριβώς νότια της ορχήστρας του θεάτρου και σύγχρονα με αυτό δημιουργήθηκε ένα νεκροταφείο που ήταν σε χρήση από τον 6ο αι. π.Χ. έως τα μέσα του 4ου αι. π.Χ. . Στη δυτική πλαγιά του λόφου οι περισσότεροι τάφοι χρονολογούνται στη γεωμετρική (1100 – 700 π.Χ.) και αρχαϊκή (700 – 480 π.Χ.) περίοδο, ενώ λιγότερες είναι οι ταφές των μέσων του 5ου και 4ου αιώνα π.Χ. Στη νότια πλαγιά οι τάφοι που χρονολογούνται στον 7ο, 6ο και 4ο αι. π.Χ. ανήκαν σε νεαρά άτομα και παιδιά. Βόρεια του θεάτρου βρέθηκαν τάφοι του 8ου – 7ου αι. π.Χ.

Σπίτια, εργαστήρια και στοές γύρω από το θέατρο αποτελούν έναν οικισμό και δείχνουν την πυκνότητα της κατοίκησης και την ποικιλία των δραστηριοτήτων των αρχαίων κατοίκων του Θορικού.

Στη γειτονική χερσόνησο του Αγίου Νικολάου με τους μικρούς όρμους Φραγκολίμανο και Πόρτο Μαντρί ήταν το λιμάνι του αρχαίου Θορικού, που οχυρώθηκε στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου. Μέσα στο φρούριο σώζεται ένας μικρός οικισμός των κλασικών χρόνων, ενώ τοίχοι είναι ορατοί μέσα στη θάλασσα νότια της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου.

Στην πεδιάδα νότια του οικισμού, σώζεται ένα μεγάλο μαρμάρινο δωρικό οικοδόμημα σε σχήμα διπλής στοάς, του 5ου αι. π.Χ., που έχει γίνει γνωστό ως «ναός της Δήμητρας και Κόρης» από επιγραφή που βρέθηκε στην περιοχή.

Μαρία Οικονομάκου, αρχαιολόγος
ΠΗΓΗ http://odysseus.culture.gr