20 Μαρτίου 1924: H πρώτη εφαρμογή του 8ώρου στην Ελλάδα στους μεταλλωρύχους και μεταλλουργούς του Λαυρίου – Μάιος 2021: ΟΧΙ στην κατάργηση του 8ώρου
Το αίτημα της ελευθερίας και της δικαιοσύνης στο Λαύριο διατυπώθηκε μέσω του σώματος, αυτά τα κορμιά που υφίσταντο την κοινωνική βία, είτε ως εργασιακό καταναγκασμό, ως πτωχεία-ισχνότητα, αργότερα ανεργία και έσχατη ένδεια, είτε ως τραυματισμό και πόνο, ή διαμελισμό και θάνατο, «μίλησαν» με τη δική τους οργισμένη φωνή. Και πρέπει εδώ να τονίσουμε ότι το 8ωρο, που δεν αποτελεί μιαν απλή μείωση του χρόνου εργασίας, αλλά κοινωνική ελευθερία και τελικά μια απ’ τις αξίες του σύγχρονου κόσμου, εφαρμόσθηκε στην Ελλάδα για πρώτη φορά στους μεταλλωρύχους και μεταλλουργούς του Λαυρίου με βάση το ειδικό Ν[ομοθ.] Δ[ιάταγμα] της 20ης Μαρτίου 1924 «Περί εφαρμογής του 8ώρου της εργασίας κατά εικοσιτετράωρον και 48ώρου καθ’ εβδομάδα εις τας μεταλλευτικάς και μεταλλουργικάς επιχειρήσεις Λαυρείου» και στη συνέχεια, σταδιακά, στους υπόλοιπους εργαζόμενους της χώρας μέχρι το 1940.
Όταν η κυβέρνηση Ε. Βενιζέλου επικύρωσε στη Βουλή τον Μάιο του 1920 τη διεθνή σύμβαση για τη σταδιακή όμως εφαρμογή του 8ώρου, όπως και έγινε μέσα σε 20 χρόνια, οι εργάτες του Λαυρίου απεργούν τον Οκτώβριο του 1921 για την άμεση εφαρμογή του· με τη μεσολάβηση του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας στις 16/10/1921 δέχονται απ’ τη γαλλική εταιρεία αύξηση 20% του ημερομισθίου αλλά 10ωρη εργασία αντί του 8ώρου. Επανέρχονται όμως με νέα απεργία τον Ιούλιο του 1923 για άμεση εφαρμογή του 8ώρου και λύνεται με την υπόσχεση εφαρμογής του, η οποία πραγματοποιείται τον Μάρτιο του 1924.
Βλ. Γιώργος Ν. Δερμάτης, Λαύρειο το Μαύρο Φως. Η Μεταλλευτική και Μεταλλουργική Βιομηχανία στο Λαύρειο, 1860-1917, Ελληνική και Ευρωπαϊκή διάσταση, Louvain-La-Neuve (διδακτορική διατριβή, 1994-1999), έκδ. του Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου-Ε.Μ. Πολυτεχνείου, 2003, σελ. 462-463.
Αλλά σ’ αυτόν τον τόπο [του Λαυρίου], στα ταπεινά μεταλλευτικά του χώματα, στα υπόγεια κοιμητήρια της εργασίας και του πολιτισμού, στις ατέλειωτες της καμινείας βάρδιες είναι εγγεγραμμένες και οι κοινωνικές καινοτομίες, αποτέλεσμα συνεχών κοινωνικών αγώνων, σφοδρών απεργιών των μεταλλωρύχων και μεταλλουργών, αποτυπωμένες σε εργατικούς νόμους για την κοινωνική ασφάλιση, τη μείωση του χρόνου εργασίας, το εμβληματικό 8ωρο, την αύξηση των ημερομισθίων έως τη ριζική αλλαγή αυτού του κόσμου. Στις αρχές του 20ου αι. το Λαύριο, ως πρωτοπορία, ως τόπος πραγμάτωσης του εργατικού δικαίου· αυτό το πνεύμα είναι τραγικά επίκαιρο σήμερα [στις αρχές της τρίτης δεκαετίας] του 21ου αι. Η υπέρβαση της σημερινής χειμαζόμενης Ευρώπης πρέπει να γίνει με τη θέσμιση ενός νέου κοινωνικού και πολιτικού συμβολαίου, όχι με κοινωνικές απορρυθμίσεις, αλλά με πραγματικές μεταρρυθμίσεις και τομές, ως διαλεκτικό συνεχές, υπέρ των δυνάμεων της εργασίας, υπέρ των νέων και με την Ελλάδα ισότιμη και αξιοπρεπή και με ενεργό ρόλο μέσα σ’ αυτήν.
Βλ. Κώστας Γ. Μάνθος, γενική επιμέλεια του φωτογραφικού αρχειακού υλικού και της δίγλωσσης έκδοσης, ελληνικά-αγγλικά και Γιώργος Ν. Δερμάτης, επιστημονική επιμέλεια και συγγραφή των κειμένων, Λαύριο, η Βοή του Χρόνου. Το Νεότερο Λαύριο της Μεταλλείας και Μεταλλουργίας, Lavrio the Rumble of Time. The Modern Lavrio of Mining and Metallurgy, έκδ. Εταιρείας Μελετών Λαυρεωτικής, 2017, σελ. 21, 25, οι δε φωτογραφίες σελ. 261 (εργατοτεχνίτες του Μηχανουργείου της Εταιρείας Μεταλλουργείων Λαυρίου-Ελληνική Εταιρεία, μέρος της φωτ.), 265 (απόσπασμα από το ΦΕΚ).
Υ.Γ. Η δημόσια κοινωνική ασφάλιση, το 8ωρο και άλλες κοινωνικές κατακτήσεις είναι μέρος του προσώπου της Ελλάδας-τα 200 χρόνια από την ανάσταση της οποίας εορτάζουμε εφέτος- της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας ιστορίας, το οποίο σμίλεψαν με την εργασία και τους αγώνες τους για κοινωνική δικαιοσύνη και οι μεταλλωρύχοι και μεταλλεργάτες του Λαυρίου.
