«Οι Φιλαρμονικές του Λαυρίου και η αδιαμφισβήτητα πολύτιμη πολιτιστική προσφορά τους στα μουσικά δρώμενα της πόλης»

Άρθρο με αφορμή τα εξήντα χρόνια από την ίδρυση της Δημοτικής Φιλαρμονικής του Λαυρίου με θέμα: «Οι Φιλαρμονικές του Λαυρίου και η αδιαμφισβήτητα πολύτιμη πολιτιστική προσφορά τους στα μουσικά δρώμενα της πόλης».

Η κοινωνική και πολιτιστική ζωή του Νεότερου Μεταλλευτικού-Μεταλλουργικού Λαυρίου είναι άμεσα συνδεδεμένη με την πορεία των Φιλαρμονικών που λειτούργησαν στην πόλη μας στα τέλη του 19ου αιώνα και ιδιαίτερα της Φιλαρμονικής της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου με την επωνυμία «Ευτέρπη», η οποία αποτέλεσε ουσιαστικά τον πρόδρομο της Δημοτικής Φιλαρμονικής του Λαυρίου, που σήμερα αγγίζει εξήντα χρόνια συνολικής προσφοράς και δράσης.

Είναι σαφές ότι η ιστορική διαδρομή των φιλαρμονικών του Λαυρίου, αποτελεί μια πολύ σημαντική πτυχή της κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής του νεότερου Λαυρίου, άρρηκτα συνδεδεμένη με τη ζωή των ανθρώπων της Λαυρεωτικής.
Οι συγκεκριμένες φιλαρμονικές των οποίων η παρουσία ξεκινά λίγα χρόνια αργότερα από την αναγέννηση του Νεότερου Μεταλλευτικού-Μεταλλουργικού Λαυρίου, αποτέλεσαν σημαντικό πολιτιστικό θεσμό και συντέλεσαν ιδιαίτερα στην ψυχαγωγία και στην αισθητική αναβάθμιση της πόλης.
Οι φιλαρμονικές: «Ευτέρπη» της Γαλλικής Εταιρείας, «Ορφέας» της Ελληνικής Εταιρείας, καθώς και ο «Αρίων» συνδέονται άμεσα με τη μουσική ζωή του τόπου και «γράφουν» τη δική τους ιστορία στα μουσικά δρώμενα της πόλης.

Ως γνωστό οι εταιρείες που δραστηριοποιήθηκαν στην περιοχή του Λαυρίου, οργάνωναν ακόμη και την πολιτιστική ζωή της πόλης, με πρωτοβουλία των ίδιων, αλλά και των υπαλλήλων τους που ήταν κυρίως ξένοι πρόσφυγες, Ισπανοί, Ιταλοί και Γάλλοι.
Έτσι ιδρύονται «ο Σύλλογος Φιλομούσων», 1894, από την Ελληνική Εταιρεία και η «Ευτέρπη»,1893 από τη Γαλλική με αντίστοιχες φιλαρμονικές.

Η ψυχαγωγική και μορφωτική προσφορά των Φιλαρμονικών στη ζωή της πόλης ήταν μεγάλη, αφού συμμετείχαν σε όλες τις πολιτιστικές και θρησκευτικές εκδηλώσεις.
Στις αίθουσές τους οργανώνονται χοροί και παραστάσεις κινηματογράφου και θεάτρου (κωμειδύλλια, επιθεωρήσεις) .

Τους χειμερινούς μήνες στις ευρύχωρες και οργανωμένες αίθουσές τους δίνονταν θεατρικές παραστάσεις από ερασιτεχνικούς και επαγγελματικούς θιάσους, καθώς επίσης συναυλίες και χοροεσπερίδες. Τους θερινούς μήνες έδιναν υπαίθριες συναυλίες στην Πλατεία των Ηρώων και στα περιβολάκια με τους φοίνικες στον Κυπριανό.

Η όλη αυτή μουσική κίνηση και η εμφανής δραστηριοποίηση, αρχικά των δύο μεταλλευτικών –μεταλλουργικών εταιρειών σχετικά με την ίδρυση, την ενίσχυση και τη συνδρομή των φιλαρμονικών, καθώς και η μετέπειτα συνέχιση των δραστηριοτήτων τους, καθιστά ενδεικτική της σημασίας που είχε για την πόλη και την κοινωνική ζωή των ντόπιων και ξένων κατοίκων, αυτή ακριβώς η ενασχόληση με τα μουσικά δρώμενα.

Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του Β. Δασκαλάκη, ο οποίος αναφέρει : «Μάλιστα είχε πάει –εννοεί ο τεχνίτης από την Ελληνική Εταιρεία- μια φορά και στην Ιταλία με τη Φιλαρμονική, τότε που γίνονταν αγώνες μουσικής και ήρθε δεύτερη η δική μας».
Επίσης αξίζει να αναφέρουμε ότι η φιλαρμονική του Συλλόγου των Φιλομούσων είχε πάρει μέρος το 1896 στην τελετή της πρώτης Ολυμπιάδας που έγινε στο Παναθηναϊκό στάδιο στην Αθήνα, γεγονός που μαρτυρά την δυναμική της παρουσία στα δρώμενα της εποχής.

Σε ότι αφορά στη φιλαρμονική της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου με την επωνυμία «Ευτέρπη», θα πρέπει να τονίσουμε τα εξής :Με την επαναλειτουργία των μεταλλευτικών εργασιών στο Λαύριο το 1865 υπό την επιχειρηματική διεύθυνση του Ιωάννη Βαπτιστή Σερπιέρη, έρχονται στο εργοστάσιο πολλοί ειδικευμένοι τεχνίτες, από την Ιταλία και την Ισπανία. Αρκετοί από αυτούς παίζουν κάποιο πνευστό όργανο. Η επιχείρηση τους δίνει όργανα και τους αφήνει σ' ένα δικό της χώρο να συγκεντρώνονται, να παίζουν μουσική και παράλληλα τους χρησιμοποιεί σε διάφορες εκδηλώσεις της πόλης.

Η Εταιρεία θέλοντας να ενισχύσει αυτή την κίνηση, τους οργανώνει και το 1895 (κατ’ άλλους το1893) ιδρύει επίσημα την φιλαρμονική «Ευτέρπη» υπό την διεύθυνση του Ιταλού αρχιμουσικού Francesco Nicollini.
Η δραστηριότητα της φιλαρμονικής, εάν συμπεράνουμε από τα ογκώδη βιβλία που περιέχουν έναν τεράστιο θησαυρό από συμφωνικά έργα πρέπει να υπήρξε πολύ γόνιμη.
Έπαιρνε μέρος στις υπηρεσίες της πόλης και έδινε τακτικές συναυλίες με σοβαρό ρεπερτόριο στο χώρο με τους φοίνικες –φοινικόδασος- δίπλα από τον οικισμό που είχε φτιάξει η Εταιρεία για τους εργαζόμενους, καθώς και στο υπέροχο νεοκλασικό κτήριο “Ευτέρπη” που ήταν η έδρα της φιλαρμονικής και είχε φιλοτεχνηθεί από καλλιτέχνες της εποχής.

Η ίδρυση της πρώτης Δημοτικής Φιλαρμονικής του Λαυρίου.

To 1962 επί Δημάρχου Ευάγγελου Κουταλίδη ιδρύεται η πρώτη Δημοτική Φιλαρμονική υπό τη διεύθυνση του Ν. Ζάρμπ που στελεχώνεται καταρχάς από εκτελεστές της Φιλαρμονικής της Γαλλικής Εταιρείας και εν συνεχεία από υλικό που προέρχεται από το φυτώριο της νεοϊδρυθείσας Δημοτικής Φιλαρμονικής.

Αυτή η νέα φιλαρμονική υπό την αιγίδα του Δήμου Λαυρεωτικής αναπτύσσει αξιόλογη δραστηριότητα με συναυλίες και προγράμματα εντός και εκτός Λαυρίου.
Στο διάστημα της Δικτατορίας η δημιουργική δραστηριότητα της Δημοτικής Φιλαρμονικής, ουσιαστικά, σταματά και υπάρχει τυπικά υπό τη διεύθυνση στρατιωτικών για κάποιες παρελάσεις.

Η επαναλειτουργία της Δημοτικής Φιλαρμονικής.

Το 1979 ο Δήμος αποφασίζει την επαναλειτουργία της Δημοτικής Φιλαρμονικής υπό τη διεύθυνση του Γιάννη Γλαντζή. Αυτή η φιλαρμονική που λειτουργεί μέχρι σήμερα, έχει εκπαιδεύσει πάρα πολλούς ενεργούς εκτελεστές και έχει δώσει συναυλίες στο Λαύριο και σε άλλες πόλεις με ελληνικό και ξένο ρεπερτόριο. Έχει συνεργασθεί επανειλημμένα με αξιόλογους καλλιτέχνες της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ενώ, μετά το θάνατο του Γ. Γλαντζή (1997) και υπό τη διεύθυνση του αρχιμουσικού Θεόδωρου Λεμπέση αναλαμβάνει νέες, περισσότερο μοντέρνες δραστηριότητες που στόχο έχουν να προάγουν την μουσική παιδεία του τόπου .

Η σημερινή παρουσία της Δημοτικής Φιλαρμονικής και η σύνδεσή της με τα δρώμενα της πόλης.

Η Φιλαρμονική του Λαυρίου που αποτελεί συνέχεια των προγενέστερων Φιλαρμονικών, που οι μεταλλευτικές εταιρείες της πόλης είχαν δημιουργήσει, σήμερα και υπό τη διεύθυνση του Παντελή Πνευματικού, συνεχίζει μια μουσική πορεία πάρα πολλών ετών που είναι άμεσα συνυφασμένη και συνδεδεμένη με μνήμες και ιστορικές αναφορές.

Ένας από τους βασικούς σκοπούς της Δημοτικής Φιλαρμονικής του Δήμου μας – πέρα από τον εκπαιδευτικό της χαρακτήρα (μαθήματα ωδειακού τύπου) μέσα από την εκμάθηση διαφόρων μουσικών οργάνων σε μαθητές και λοιπούς ενδιαφερόμενους εκτελεστές- είναι η δυνατότητα των μελών της και των δασκάλων που τη διευθύνουν με επικεφαλής τον αρχιμουσικό της που έχει και την τελική ευθύνη επιλογής και άρτιας παρουσίασης των μουσικών έργων, η δυνατότητα συμμετοχής της ανελλιπώς σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, εθνικές και θρησκευτικές εορτές (Παρελάσεις- Λιτανείες), συμβάλλοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στην προαγωγή των μουσικών και εν γένει πολιτιστικών ιδεωδών των γηγενών Λαυριωτών .

Δρ. Μαριλένα Μαρμάνη, Ιστορικός-Αρχαιολόγος,

Προϊσταμένη Αυτοτελούς Τμήματος Κοινωνικής Προστασίας Παιδείας,
Πολιτισμού, Αθλητισμού και Ν. Γενιάς Δήμου Λαυρεωτικής