Δευτέρα, 9 Δεκεμβρίου, 2024
Lavriaki.gr
ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΕΣΜεσόγεια-Ανατ.ΑττικήΤΟΠΙΚΑ ΝΕΑ

Η Μπόσκα: Ένα πανάρχαιο έθιμο των χωριών των Μεσογείων την ημέρα της Πρωτοχρονιάς

Ας θυμηθούμε παλιά έθιμα των γιορτών που έχουν σχεδόν εκλείψει. Έθιμα προγονικά, έθιμα νοσταλγικά. Του τόπου μας. Ο Joseph Campbell διατείνεται ότι “ο ιερός σου τόπος είναι εκεί όπου μπορείς να βρεις τον εαυτό σου ξανά και ξανά”.

Ένα από αυτά τα έθιμα είναι εκείνο της Μπόσκας.

Στα χωριά των Μεσογείων το πρωί της Πρωτοχρονιάς σηκωνόταν ο αρχηγός του σπιτιού, ο πατέρας, έπαιρνε τη μπόσκα, την βούταγε σε καθαρό νερό και ράντιζε τους χώρους του σπιτιού, μέσα κι έξω. Ακολούθως, χτυπούσε μαλακά τα μέτωπα των υπολοίπων μελών της οικογένειας. Όλη αυτήν την ώρα σκορπούσε ευχές για καλή σοδειά, υγεία και προκοπή. Η μπόσκα είχε ξεχωθεί προσεκτικά την προηγουμένη ημέρα.

Τι είναι, όμως, η μπόσκα;

Η μπόσκα ήταν αγριοκρέμμυδο [αρχαία: σκίλλη.Διαφορετικά: κρομμύδα, σικλοκρομμύδα, ασκελλετούρα, σκιλλοκρεμμύδα, σκίλλα, αγριοκρεμμύδα, ασκίλλα, ασκέλλα, ασκιλλοκάρα, κρομμυδόσκιλλα, ασκελλετούρα ή παπουτσέ (Κρήτη), αβρίσκιλλα ή αρκόσκιλλα (Κύπρος) κ.ά].

Ο λόγος που επέλεγαν τη μπόσκα ήταν η, για πολύ καιρό, διατήρησή της μετά το βγάλσιμό της από το έδαφος. Αυτό οφείλεται στην ιδιότητα αυτού του φυτού να συγκρατεί  πολύ νερό, υγρασία.

Η μπόσκα φυτρώνει άγρια και μοιάζει με μεγάλο κρεμμύδι. Ο λαός πιστεύει ότι αυτή τη μεγάλη ζωτική του δύναμη μπορεί να τη μεταδώσει σε έμψυχα και άψυχα. Είναι φυτό ποώδες, πολυετές, βολβοφόρο. Ο βολβός του είναι μεγάλος, ογκώδης, κοκκινωπός ή λευκωπός και αποτελείται από σαρκώδεις χιτώνες. Τα φύλλα του είναι λογχοειδή, παχιά, ακέραια και εμφανίζονται κατά το φθινόπωρο.

Οι άνθρωποι από πολύ νωρίς χρησιμοποίησαν το φυτό αυτό για φαρμακευτικούς και θεραπευτικούς σκοπούς. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι γνώριζαν τις φαρμακευτικές ιδιότητες του φυτού και αναφέρεται στον Πάπυρο του Ebers (1500 π.Χ.).

Είναι σχετικά νέο έθιμο;

H μπόσκα ή σκυλοκρέμμυδο, είναι η Σκίλλη των Αρχαίων Ελλήνων. Στην αρχαιότητα, στη γιορτή των Θαργηλίων αναφέρεται προσφορά στον Ήλιο και τις Ώρες, τις προσωποποιήσεις των εποχών, που ευνοούσαν την ευκαρπία. O Απόλλων συνδέθηκε με τη γιορτή, γιατί η λατρεία ενός θεού με εξαγνιστικές ιδιότητες ταίριαζε να περιβάλλει παμπάλαια μαγικά δρώμενα που αποσκοπούσαν στην απομάκρυνση των μιασμάτων. O θεός ωστόσο εμφανίζεται κάποτε και ως προστάτης της βλάστησης , οπότε και αυτή η πλευρά της υπόστασής του θα δικαιολογούσε τη σύνδεσή του με τα Θαργήλια.

Είναι αξιοσημείωτο, ότι ο Θεόφραστος (372-287 π.Χ.) αναφέρει, ότι η Σκίλλη η παράλιος, φυτευομένη μπροστά από την είσοδο της οικίας, δρα ως «αλεξητήριον», διότι έχει αποτροπαϊκές ιδιότητες, διώχνοντας  κάθε κακό, πίστη, η οποία διατηρείται μεταξύ του λαού μας συνεχώς από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Το γεγονός αυτό, αποδεικνύει μεταξύ άλλων την ενότητα και την συνέχεια της ιστορίας και του πολιτισμού μας.

Είναι επίσης αξιοπαρατήρητο, ότι ο Διοσκουρίδης (Διοσκουρίδης, Περί ύλης ιατρικής ΙΙ, 171, 1-3, εκδόσεις Μ. Wellmann, τ. Ι, Hildesheim 1999, σ. 237-239), εκτός από την χρήση της Σκίλλης στη θεραπευτική, συνιστά το κρέμασμα αυτής έμπροσθεν των εισόδων των οικιών, ως «αλεξιφάρμακον», δηλαδή με αποτροπαϊκό χαρακτήρα, προκειμένου η οικία και ολόκληρη η  οικογένεια να προστατεύονται από κάθε κακό.

Σε μια άλλη εκδοχή του εθίμου στην Κερατέα της Αττικής, η μπόσκα φυλασσόταν έξω από το σπίτι και όποιος/α ξυπνούσε νωρίτερα το πρωί της Πρωτοχρονιάς, χτυπούσε μαλακά τα κεφάλια των υπολοίπων μελών της οικογένειας. Αυτό για την καλή τύχη και προκοπή. Βεβαίως βεβαίως αποκόμιζε και το χαρτονόμισμα ή τα κέρματα κάτω από το μαξιλάρι του πατέρα. Πρόκειται για ένα πανάρχαιο έθιμο καλοτυχίας και υγείας που αναφέρεται ήδη  από τον 6ον αιώνα.

Καμιά φορά, ο καλύτερος τρόπος για να βρεις ποιος είσαι, είναι να πας σε ένα μέρος όπου δεν μπορείς να είσαι τίποτε άλλο. Την πατρίδα μας, την παιδική ηλικία.

Σπύρος Παπαθανασίου

https://www.inewsgr.com/61/ti-einai-i-boska.htm

https://arvanitika.blogspot.com/2014/12/blog-post_23.html

https://www.rodiaki.gr/article/81938/skillh-h-paralio

http://www.520greeks.com/folklore/protoxroniatika-ethima-i-mposka-sta-vl/#!prettyPhoto

http://www.creteonair.eu/2018/01/to-skylokremydo-h-arxai-skilli-farmakeftikes-kai-alles-idiotites.html

http://www.press4dogs.com/2013/08/t_18.html